Covid-19 Kapsamında İşverenler Tarafından Alınması Gereken Önlemler Ve Denetim Yükümlülüğü
2019 Aralık ayında başlayan Covid-19 salgını nedeniyle tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de olağanüstü durumlar yaşanmıştır. Virüsün etkilerinin tüm ülkelerde yüksek vaka sayıları ve hızla gelen ölümlerle seyretmesi karşısında korona virüs salgını 11.03.2020’de Dünya Sağlık Örgütü tarafından “pandemi” ilan edilmiştir.
Virüsün hızla yayılması ve ölümcül olması nedeniyle iş yerlerinde mevcut çalışma sistemleri değiştirilmiş ve yeni uygulamalara başlanmıştır. Virüsün yayılmasını engelleyici iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma, bununla ilgili araç gereç sağlama, gelişmeleri takip etme, işçileri bilgilendirme yükümlülüğü işverene aittir. Bilgi notumuzda işverenlerin pandemi süresince alması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemleri ile işverene bu konuda düşen sorumluluklar ele alınmıştır. Yasal dayanak bakımından işverenin işçiyi gözetme borcu TBK md. 417/f.2’de, işverenin iş sağlığı ve güvenliği konusunda tedbir alma yükümlülüğü ise özel olarak İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu md.4’de belirtilmiştir.
Pandemi döneminde işveren, işçilerin sağlığını koruyabilmek için her türlü iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almakla birlikte bu tedbirlere uyulup uyulmadığını denetlemekle yükümlüdür. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ‘’İşçi sağlığı, iş güvenliği ve yapılmakta olan iş nedeniyle işçinin eğitimi, bir kısım mevzuatı, hükümlerini içerir belgelerin kendine verilmesi ile değil, eylemli olarak bu bilgilerin aktarımı ve öneminin kavratılması ile sağlanabilir. Eğitimden sonraki aşama ise, işçi sağlığı ve ve iş güvenliği ile ilgili önlemlerin alındığının ve uygulandığının denetlemesidir’’ şeklindeki kararında denetim gerekliliğinden bahsetmiştir. İşyerinde alınabilecek tedbirler ve kurulabilecek denetim sistemine ilişkin görüşlerimiz şu şekildedir:
• İşyerlerinde alınması gereken önlemlere ilişkin Sağlık Bakanlığı Bilim Kurulu tarafından her sektöre yönelik rehber yayımlanmış olup buna uygun işyeri yönergesi hazırlanmalı ve tüm çalışanların bilgisine sunulmalıdır.
• Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından yayınlanan afişler, işçiler tarafından rahat görünür ve okunur olacak şekilde işyerinin uygun yerlerine asılmalıdır.
• İşçilere virüsle mücadelede alınacak bireysel önlemler ve korunma yollarına ilişkin eğitimlerin verilmesi önem arz etmekte olup bu eğitimler mümkünse online platformda gerçekleştirilmeli ve işveren tarafından bu eğitimlerin verildiğine dair kayıtlar tutulmalıdır.
• İşçilere haftalık veya aylık olarak maske, eldiven, siperlik vs. koruyucu ekipman verilip bunun karşılığında teslim-tesellüm tutanağı düzenlenmelidir.
• İşyerinde düzenli olarak dezenfeksiyon ve sterilizasyon işlemleri yapılmalı ve bunların yapıldığına dair belge veya kamera kayıtları muhafaza edilmelidir.
• İşçinin maske takmaması, sosyal mesafeyi korumaması, hijyen kurallarına uymaması vs. durumlarında işçiye uyarıda bulunulmalıdır. İşçinin uyarı mekanizmasına rağmen tedbirsiz davranışlarını sürdürmesi ihtimalinde iş akdinin İş Kanunu’nun 25. Maddesinin 2. Fıkrası (ı) bendi uyarınca feshedileceği belirtilmelidir. İşverenin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uymaması nedeniyle karşılaşabileceği çeşitli yaptırımlar vardır. Bunlar:
1. İşçinin çalışmaktan kaçınma hakkı: İşçinin çalışmaktan kaçınma hakkı iş kazası ve meslek hastalığı riskini önlemek için getirilmiş bir düzenlemedir (İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu md. 13). İşçi çalışmaktan kaçınma hakkını tehlike devam ettiği sürece (üst sınır yoktur) kullanabilir fakat işveren gerekli tedbirleri aldığında işçi işe geri dönmekle yükümlüdür. Gerekli tedbirler alınmasına rağmen işe başlamayan işçi hakkında devamsızlığa ilişkin hükümler uygulanır.
2. İşçinin sözleşmeyi feshetme hakkı: İş sözleşmesiyle çalışanlar talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilir (İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu md.13/f.4). İşçinin fesih hakkını kullanabilmesi için iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmasını işverenden talep etmiş ve buna rağmen önlemlerin alınmamış olması gerekir. İş Kanunu’na tabi olan işçiler İş Kanunu md. 24/II-f bendine göre sözleşmesini sona erdirebilir.
Ayrıca işveren işyeri kapatılması (İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu md. 25/f.1), idari para cezası(İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu md. 26) ve TCK hükümlerine göre cezai sorumlulukla (5237 sayılı Türk Ceza Kanunu md. 85,89) karşı karşıya kalacaktır.
Hazırlayan: Av. Sena KEF
KAYNAKÇA:
1. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Covid-19 Hukuk Özel Sayısı Yıl:19 Sayı:38 Yaz 2020/2 (Covid-19 Özel Ek) s.161-179, s.34-61
2. Akın, Levent, “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun İş Verenin Hukuki Sorumluluğuna Etkisi”, MÜHFD, Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, Cilt 20, Sayı 1, 2014, s. 657-673.
3. Rodrik, Dani, “Making the Best of A Post-Pandemic World”,
https://www.project-syndicate.org/commentary/three-trends-shaping-post-pandemic-global-economy-by-dani-rodrik-2020-05
4. İnciroğlu, Lütfi, “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda İşçinin Çalışmaktan Kaçınma Hakkı”, MÜHFD, Prof. Dr. Ali Rıza Okur’a Armağan, Cilt 20, Sayı 1, 2014, s. 809-822.
5. ÇELİK Nuri, CANİKLİOĞLU Nurşen, CANBOLAT Talat: İş Hukuku Dersleri, İstanbul 2019.
